SCHOUWEN-DUIVELAND HERFST 1944 REVISITED

door Huib M. Vriesendorp, Hugo Q. Röling, Maddy Verseput-Stevense en Hans P. Verseput






Brieven uit de Tweede Wereldoorlog

Dit brievenboek van 424 pagina's bevat een deel van de correspondentie tussen
Co Vriesendorp (1910-1985) en zijn vrouw Cor Vriesendorp-Delhez (1921-2008).

Op de voorpagina staan hun jeugdportretten
en achterop 2 latere foto's op 70-jarige leeftijd.
De schepen varen voor Dordt, hun bakermat.
Ze zijn geschilderd door Albert Cuyp.

Hun zoon Huib had de eindredactie van de tweede editie van 2006.
Hierin wordt zonodig informatie gegeven om de brieven begrijpelijk te maken.
Huib werd daarin bijgestaan door twee kleinkinderen van Co en Cor:
Huib C. en Esther S. Vriesendorp.

Het voorname boek bevat meer dan 300 brieven of gedeelten daarvan
die Co Vriesendorp en Cor Vriesendorp-Delhez aan elkaar hebben geschreven
tussen 4 mei 1942 en 5 mei 1945.

Op 4 mei 1942 wordt Co door de Duitsers van z'n bed gelicht in Dordrecht
en als gijzelaar naar St.Michielgestel gevoerd.
Zijn vrouw Cor blijft in Dordt achter met hun 10 weken oude zoon Jaap.
Ze staan met elkaar in contact via brieven.
In juni 1943 kan Co vluchten en onderduiken in Baarland op Zuid-Beveland.
Brieven wisselen wordt uiteraard gevaarlijk,
waarom Co een journaal gaat bijhouden.

Cor zit in Renesse op kasteel Moermond bij haar schoonouders:
de kasteelheer Jaap Vriesendorp en zijn vrouw Tine Vriesendorp-Rens.

Een enkele keer slaagt Cor erin bij haar man op bezoek te gaan.
Op één van die ontmoetingen raakt Cor in verwachting.
Op 27 november 1944 wordt Huib geboren op Moermond ,
een paar weken voordat de Tien van Renesse
op het landgoed Moermond worden opgehangen.

Huib is dus geboren op Moermond.
De afschuwelijke ophanging van de Tien van Renesse heeft hem nooit losgelaten.
Het heeft ertoe geleid dat hij, weliswaar met onderbrekingen,
zijn leven lang met dit drama is bezig geweest
en met de vraag: wat is er precies gebeurd?
En ook met de vraag:
waarom zijn die Duitsers nooit gearresteerd en veroordeeld?

Het Brievenboek heeft een diepe indruk op me gemaakt.
Ik heb het aan mijn vrouw voorgelezen.
Vaak hebben we genoten van de humor van Co
in zijn beschrijvingen in het gijzelaarskamp
en later tijdens zijn onderduik in Baarland.
Niet minder indruk maakte de wijsheid van zijn vrouw Cor,
die in haar eentje drie jaar lang
haar zoontje Jaap moest opvoeden en later Huib.

Dit boek is een monument ter ere van
Co en Cor Vriesendorp-Delhez.

In één woord: magnifiek.




Inleiding tot het artikel


Wat is nu het verband tussen het bovengenoemde Brievenboek en het nu volgende artikel in de Kroniek van het Land van de Zeemeermin? In 2009 kreeg Huib samen met drie anderen een unieke opdracht van Huib Uil, de archivaris van Schouwen-Duiveland: Zoek naar nieuwe informatie over de Tien van Renesse in nieuwe orale geschiedenisbronnen en oude traditionele geschiedenisboeken. De auteurs van dit artikel namen de brieven van Co en Cor als uitgangspunt voor verder onderzoek naar de gebeurtenissen, die plaats vonden in Zeeland in de herfst van 1944 en daarna.

Het speurwerk van Huib naar de gebeurtenissen rond de Tien van Renesse in december 1944 heeft hij gepubliceerd in een uitvoerig artikel in het jaarboek Kroniek van het Land van de Zeemeermin uit 2009 getiteld Schouwen-Duiveland Herfst 1944. Hij heeft daarbij uitstekende hulp gehad van drie co-auteurs Hugo Q. Röling, Maddy Verseput-Stevense en Hans Verseput. Hoe dit allemaal zo gekomen is, kunt u lezen in het bijgewerkte artikel Schouwen-Duiveland Herfst 1944 revisited.

Huib schrijft me:"Het is een eer voor Schouwen-Duiveland herfst 1944 revisited en zijn auteurs om op je website te mogen staan." Graag voeg ik daaraan toe, dat is geheel wederzijds.

Het bijzondere van het artikel is dus dat het helemaal verweven is met de geschiedenis van de familie Vriesendorp, nog precieser met de levensgeschiedenis van zoon Huib.

Het redigeren van de 2de editie van het Brievenboek van zijn ouders heeft daar zeker ook aan bijgedragen.
Ik zou veel opmerkingen bij het artikel kunnen maken. Maar het spreekt voorzichzelf. Ik vind het meer dan boeiend.



Contact met de Duitse Minister van Justitie over de Tien van Renesse

Op één saillant punt wil ik graag de aandacht vestigen. Het uitvoerige en doorwrochte artikel eindigt met de volgende aanbeveling:

"De tijd is gekomen voor een verzoekschrift van de nabestaanden van de Tien van Renesse aan de Nederlandse Minister van Justitie. De vraag hoort te zijn of de Duitse Minister van Justitie voor de nabestaanden van de Tien van Renesse kan confirmeren (bevestigen) dat het Standrecht bedreven door Duitse militairen in de nacht van 8 op 9 December 1944 onrechtmatig was en het vonnis vernietigd is."

Huib heeft niet kunnen bevroeden hoe ooit aan zijn wens tegemoet gekomen zou worden.
Om dat duidelijk te maken eerst het volgende:

In 1963 ging Huib in Leiden geneeskunde studeren. Hij specialiseerde zich in Chicago als oncoloog-radioloog. Lange tijd werkte hij als medisch specialist in de Verenigde Staten. Daardoor verloor hij toch min of meer het contact met de dagelijkse gang van zaken in Nederland. Op een feestje in september 2011 ontmoette Huib zijn Leidse studievriend en jaargenoot Ivo Opstelten. Opstelten was ondertussen minister van Justitie en Veiligheid was geworden. Toen Huib hem sprak, bracht hij uiteraard de Tien van Renesse ter sprake met de vraag of Ivo als minister daar iets aan zou kunnen doen. Deze antwoordde dat hij eens in de zes weken een onderhoud had met de Duitse minister van Justitie. Hij zei: "Stuur me dat artikel en andere documentatie, (oa deze website) maar toe dan zal ik kijken wat ik daaraan kan doen."

In het begin van de maand november 2011 sprak Huib Ivo Opstelten in Leiden tijdens de reunie van hun jaar -1963- op Societeit Minerva. Huib schreef me:"Ivo heeft de aangepaste versie van ons Zeemeermin artikel uit 2009 eerst zelf gelezen en daarna doorgestuurd naar een groep van zijn ambtenaren die zich over WWII nasleep buigen. Hij zei mij dat hij niet wist wat er uiteindelijk mee zou gebeuren. Er komt in ieder geval een rapport over waarvan ik een copie zou krijgen.

Ik bracht nog naar voren dat het mogelijkerwijs ook interessant zou zijn voor de Duitse Ambassadeur in NL, die al jaren bezig is een waardige deelname aan de 4 mei-herdenking voor Duitsland te bewerkstelligen om op een 4 mei-herdenking in A'dam of elders het verhaal te doen van de wijzigingen in de grondwet van de Bonds Republiek Duitsland uit deze eeuw, waarin al het militaire standrecht van het Derde Rijk onwettig is verklaard en al de uitgesproken standrecht vonnissen nietig zijn verklaard. Zulk soort rechtspraak is nu in de Duitse grondwet verboden. Ivo knikte goedkeurend en we gingen een biertje drinken."

Bij deze zinrijke actie van Huib moest ik denken aan het eerste krantenartikel van na de bevrijding van H. Minkema in juli 1945. Dat begint met de wens van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina "dat er op korte termijn uitvoerige gegevens worden verzameld, over alle terechtstellingen die gedurende de bezettingsjaren door de Duitsers hebben plaats gehad." Er mocht geen dag verloren gaan om materiaal te verzamelen om de Duitse misdaden voor de rechter te brengen.

Helaas hebben alle pogingen om de moord op de Tien van Renesse door de Duitse Justitie met naam en toenaam veroordeeld te krijgen geen resultaat gehad. Ook de contacten van Huib Vriesendorp met zijn vriend Ivo Opstelten hebben tot nu toe niets opgeleverd.


Om het artikel te kunnen lezen, klikt u op SCHOUWEN-DUIVELAND HERFST 1944-REVISITED





Lezing Hans Verseput , gehouden op 17 oktober 2009 op de Open Archievendag te Zierikzee. Hij vertelt daarin over de tot standkoming van het bovenstaande artikel.